Heceli Nazım Türleri

GÜZELLEME

Güzelleme, genellikle güzelliğin, özellikle de bir güzelin övgüsünün dillendirildiği koşmalara verilen addır. Bu tip koşmaların ana konusu güzellik, sevgi, aşk ve hicrandır. Elinde sazıyla diyar diyar dolaşan, pınar başlarında, oba çadırlarında ve düğünlerde gördüğü güzellere şiirler düzen aşıkların verdiği ürünlerin başında güzellemeler gelmektedir.

Sarı edik giymiş goncu kısağrak

Gidiyordu birim birim basarak

Anası mayadır kızı beserek

Emirler'den bir kız indi pınara

KOÇAKLAMA

''Yiğitleme''de denilen ve yiğitliğin, kahramanlığın terennüm edildiği koşmalardır ve destanlara nazaran daha kısadır. aşık tarzı şiir geleneğinde koçaklama ya da yiğitleme deyince akla önce Köroğlu ve Dadaloğlu gibi isimler gelir.

Kalktı göç eyledi Avşar elleri

Ağır ağır giden eller bizimdir

Arap atlar yakın eyler ırağı

Yüce dağdan aşan yollar bizimdir.

TAŞLAMA

Aşık edebiyatında toplumdaki haksızlıkların, yolsuzlukların, geriliklerin ve ekonomik sorunların mizahi bir dille sergilendiği koşmalardır. Özellikle aşıkların atışmalar sırasında birbirleriyle ince ince alay ettikleri görülür. Taşlamalarda hiciv ve alay sanatlı bir şekilde görülür.

Telli sazdır bunun adı

Ne ayet dinler, ne kadı

Bunu çalan anlar kendi

Şeytan bunun neresinde?

AĞIT

Aşık edebiyatında bir törene bağlı olsun olmasın, acıklı bir olayı konu alan koşmalardır. ağıtlar yalnız ölüm karşısında değil; savaş, yangın, sel, deprem gibi doğal afetler üzerine söylendiği gibi çeşitli kaza ve hastalıklar karşısında, askere ya da gurbete gidenlerin, baba evinden uğurlanan gelin kızların arkasından da söylenir.

Elveda günüdür çimenli dağlar

Göllerde yeşilbaş sunalar kaldı

Sadrı mermer, ak suvaklı odalar

Cenneti okşayan haneler kaldı

VARSAĞI

Koşmanın özel bir ezgi ile söylenen bir çeşidi olarak kabul edilen varsağı genellikle ''varsak'' boyuna bağlanmıştır. Varsak, ozan veya aşık anlamına gelen bir sanatkar tipiyle bir makam adını da karşılar.

Yürü bre Bulgar dağı

Senden yüce dağ olma mı

Sen yalanın güzelisin

Yanakların ağ olma mı

SEMAİ

Varsağı gibi ''tür'' olarak kabul edilir. Aşıklar tarafından özel bir ezgi ile terennüm edilen ''semai''ler genelde sekizli hece ölçüsüyle meydana getirilmişlerdir. Daha çok sevgi, doğa, güzellik gibi konular işlenmiştir. Güzellemelere göre daha kıvrak bir üslubu vardır.

Güzel ne güzel olmuşsun

Görülmeyi görülmeyi

Siyah zülfün halkalanmış

Örülmeyi örülmeyi